Wojna kodów – cyberataki przyszłością konfliktów

Konflikt kosowski był sporem, który rozpoczął się w 1998 r. pomiędzy jugosłowiańskimi siłami policyjnymi i wojskowymi a albańskimi separatystami w Kosowie. W trakcie 1999 r. NATO rozpoczęło kampanię uderzeń lotniczych przeciwko Jugosławii. Ataki lotnicze trwały 78 dni, po których Jugosławia zgodziła się wycofać siły z Kosowa. Była to pierwsza wojna z dość szeroką aktywnością w cyberprzestrzeni.

Po rozpoczęciu kampanii powietrznej NATO wiele osób w Serbii czuło się w obowiązku, aby pomóc broniącemu się krajowi. Chcieli zakłócić lub zatrzymać operacje NATO – zdecydowano się włamywać na strony internetowe napastników. Hakerzy zaczęli organizować małe grupy, które atakowały strony internetowe NATO lub jakąkolwiek infrastrukturę krajów członkowskich.

Jedną ze słynnych grup wykonującą ataki podczas bombardowania było ugrupowanie Black hand. Nazwę swoją wzięli oni od organizacji istniejącej w Serbii na początku XX wieku. Grupa ta powstała wśród serbskich oficerów, którzy na przełomie wieków uknuli zamach stanu. Mieli również ogromny udział w zjednoczeniu południowych Słowian w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców (przemianowanym później na Królestwo Jugosławii).

Najpierw zaczęli od kosowsko-albańskich stron internetowych, które szerzyły propagandę. Zdjęli więc strony takie jak kosova.com i albańskie portale informacyjne mające siedzibę w Szwajcarii. Na początku agresji NATO na Jugosławię, jugosłowiańscy hakerzy byli wspomagani przez rosyjskich. Cyberprzestępcy z Rosji przeprowadzali ataki na amerykańskie strony wojskowe i infrastrukturę internetową.

Po zbombardowaniu ambasady Chin w Belgradzie przez NATO, chińscy hakerzy dołączyli do połączonych sił jugosłowiańskich i rosyjskich hakerów. Cyberataki nabrały poważniejszego charakteru. Serwer NATO został zlikwidowany z powodu ataków typu denial of service. Konta pocztowe NATO były niefunkcjonalne, ponieważ codziennie otrzymywały ponad 20 000 e-maili ze złośliwym oprogramowaniem w załączniku.

Po tych atakach grupa Hongkong Danger Duo całkowicie usunęła stronę whitehouse.gov, pozostawiając wiadomość: „Protestuj przeciwko nazistowskim działaniom USA! Protestuj przeciwko brutalnej akcji NATO!”. Podobne wiadomości można było zobaczyć na ponad stu stronach internetowych w USA i innych krajach członkowskich.

Cyberkonflikt zapoczątkowany przez nastolatków

We wrześniu 2000 r. izraelscy nastoletni hakerzy stworzyli stronę internetową, której celem było zagłuszenie stron internetowych Hezbollahu i Hamasu w Libanie. Nastolatkowie przeprowadzili atak typu denial of service, który skutecznie zablokował sześć stron internetowych organizacji w Libanie oraz Autonomii Palestyńskiej. Ten pozornie niewielki zamach na stronę internetową wywołał cyberwojnę, która szybko przerodziła się w międzynarodowy incydent. Palestyńskie organizacje wezwały do cybernetycznej świętej wojny, zwanej również cyberdżihadem lub e-dżihadem.

Wkrótce potem hakerzy uderzyli w trzy izraelskie strony internetowe, należące do izraelskiego parlamentu (Knesetu), Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz strony informacyjnej Sił Obronnych Izraela. Następnym celem stała się strona Kancelarii Premiera Izraela, Bank Izraela oraz Giełda Papierów Wartościowych w Tel Awiwie.

Chociaż długoterminowe skutki palestyńsko-izraelskiej cyberwojny są stosunkowo niewielkie i nigdy nie stanowiły poważnego zagrożenia fizycznego dla żadnej z zaangażowanych stron, elementy tego konfliktu są istotne, ponieważ służą jako model dla przyszłych cyberkonfliktów.

Operation Cleaver

Operacja Cleaver była cyberatakiem na infrastrukturę w 16 krajach na całym świecie. Wydarzenie powiązano z irańskimi hakerami. Firma Cylance zajmująca się cyberbezpieczeństwem udokumentowała Operację Cleaver w ramach dwuletniego dochodzenia. Nazwa cyberprzedsięwzięcia pochodzi od angielskiego słowa „tasak”, które zostało kilkakrotnie wykorzystane w ataku. Operation Cleaver dotyczyła 50 celów, należących do różnych krytycznych branż, w tym: linii lotniczych i lotnisk, firm energetycznych, naftowych i gazowych, telekomunikacyjnych, agencji rządowych i uniwersytetów. Ustalono, że zespół hakerski występował jako firma inżynierii budowlanej z siedzibą w Teheranie. Dane, które pozyskano, obejmowały poufne informacje: o pracownikach i szczegóły harmonogramu, zdjęcia identyfikacyjne, informacje o bezpieczeństwie lotnisk i linii lotniczych. W plikach znajdowały się również schematy sieci, mieszkań, telekomunikacji i energii elektrycznej.

Rosja rozpoczęła wojnę z Ukrainą 24 lutego 2022 r., ale rosyjskie cyberataki na Ukrainę trwały od czasu nielegalnej aneksji Krymu w 2014 r., nasilając się tuż przed inwazją w 2022 r. W tym okresie najbardziej ucierpiały ukraińskie sektory publiczne, energetyczne, medialne, finansowe, biznesowe oraz non-profit. Od 24 lutego ograniczone rosyjskie ataki cybernetyczne osłabiły dystrybucję leków, żywności i dostaw pomocy. Ich wpływ obejmował uniemożliwienie dostępu do podstawowych usług, kradzież danych i dezinformację, w tym poprzez technologię deep fake. Inne złośliwe działania cybernetyczne obejmują wysyłanie e-maili phishingowych, rozproszone ataki typu denial of service oraz wykorzystywanie złośliwego oprogramowania do usuwania danych, oprogramowania do inwigilacji i kradzieży informacji.

8 kwietnia 2022 r., kiedy ukraiński prezydent Zelensky wygłosił przemówienie w fińskim parlamencie, fińskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Obrony zostało zaatakowane przez rozproszony atak typu denial of service. Fińskie systemy rządowe zostały przywrócone do działania w ciągu godziny, ale biorąc pod uwagę okoliczności, wydaje się, że ten cyberatak miał na celu zasygnalizowanie niezadowolenia Rosji z planów przystąpienia Finlandii do NATO i jej wsparcia dla Ukrainy.

Anonymous prowadzi wojnę cybernetyczną przeciwko Rosji od momentu inwazji na Ukrainę, twierdząc, że skutecznie włamał się na strony rządu oraz kont bankowych oligarchów. Anonymous publicznie powiedziało, że hakerzy zhakowali dane osobowe 120 000 rosyjskich żołnierzy – daty urodzenia, adresy, numery paszportów i przynależność jednostek.

Polscy przedsiębiorcy kontra cyberataki

KPMG, na przełomie stycznia i lutego 2022 r., przeprowadziło badanie na przykładowej grupie ekspertów ds. bezpieczeństwa IT ze 100 firm o rocznej sprzedaży powyżej 50 mln zł (10,7 mln euro). Korporacja zauważyła, że inwazja Rosji na Ukrainę i towarzysząca jej cyberwojna sprawiły, że polscy przedsiębiorcy są coraz bardziej świadomi konieczności zwiększenia cyberbezpieczeństwa w swoich firmach. „Tylko 4 proc. badanych firm zadeklarowało posiadanie wystarczających rozwiązań. 69% polskich przedsiębiorstw doświadczyło w 2021 roku co najmniej jednego cyberataku. 21% stwierdziło, że częstotliwość cyberataków w 2021 roku była wyższa niż w roku poprzednim, tylko 4% odnotowało spadek” – podało KPMG w badaniu.

Źródła: