Wzorcowy przykład zrównoważonego i postępowego podejścia do życia. W kierunku rozwoju, przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska. Rozwiązania mają być jak najbardziej użyteczne, a zarazem jak najprostsze. Taka jest Szwecja, a koncepcja tego państwa budowana była przez dziesięciolecia. Jakie wartości przyświecają Szwedom? Dlaczego jest to jedno z najszczęśliwszych społeczeństw na świecie?
Niezależność
Zaczęło się od władzy. Idee i pomysły kolejnych rządów sprawiły, że Szwecja dotarła do punktu, w którym obecnie jest. System stworzyli od podstaw. Dzięki niemu mogą mówić o szerokiej wolności jednostki. Wyrazić to można zaledwie jednym zdaniem: żeby Szwed był niezależny, potrzeba mu do tego państwa. Rząd i władze lokalne wszystkich szczebli odgrywają kluczową rolę w życiu każdego obywatela. Jest to koncepcja kolektywizmu państwowego. Jednostka ma prawo do realizacji własnych celów i marzeń, a państwo przyjmuje rolę opiekuńczą. Przykładem są tutaj relacje dorosłych dzieci z rodzicami. W Polsce byłoby to raczej kontrowersyjne podejście, natomiast w Szwecji normalne jest, że państwo występuje w roli opiekuna starszych ludzi. Młodsze osoby, a także ich rodzice nie powinni w żaden sposób czuć się uzależnieni (także ekonomicznie) od innych jednostek w rodzinie. Dorosłe dzieci mają być wolne od obowiązku opieki nad rodzicami, którzy jednocześnie powinni mieć wolność wyboru, w jaki sposób chcą żyć na emeryturze.
Powoli do celu
Wspomniana praca oraz chęć rozwoju jest w Szwecji bardzo silna. Międzynarodowe badania WVS (World Values Survey), zajmujące się wartościami i przekonaniami różnych społeczeństw, wskazują, że dla 94% Szwedów praca jest ważna, podchodzą do niej sumiennie. W kulturze biznesowej widoczny jest zwyczaj organizowania zebrań. Liczne spotkania pracowników są wynikiem dużego niezdecydowania, a także chęci podejmowania przemyślanych i odpowiedzialnych decyzji. Zarząd chce w ten sposób pokazać, że wszyscy pracownicy w jakiś sposób współdecydują o dalszych losach firmy i nikt nie jest wykluczony z debaty. W biznesie Szwedzi stawiają także na bieżącą ocenę sytuacji. Omawiają to co się udało, jak i to, co zawiodło. Ich działania są dosyć powolne, co wynika ze wspomnianego wcześniej niezdecydowania, a zarazem szczegółowego planowania i dokładności, wymagających czasu. Nie ma miejsca na spontaniczność, a stwierdzenie „jakoś to będzie” nie istnieje.
Z dystansem
Poza szwedzkim kolektywizmem silnie zakorzeniony i utrwalany jest indywidualizm. Występuje jednostkowa wolność, prywatna własność. Ludzie skupiają uwagę na własnych sprawach i rodzinie. Można zaobserwować niechęć do poznawania nowych osób, podchodzi się do tego z ostrożnością i dystansem. Nie przychodzi im łatwo nawiązywanie kontaktów i zdobywanie zaufania, a znalezienie przyjaciół nawet wśród innych Szwedów bywa problematyczne, choćby w sytuacji zmiany miejsca zamieszkania. Cenią oni sobie także przestrzeń osobistą i starają się unikać kontaktu fizycznego z innymi. W miarę możliwości wolą znajdować się w pewnej odległości od pozostałych przechodni, dlatego też w czasach pandemii COVID-19 Szwecja była jednym z tych miejsc, gdzie nie wprowadzono większych obostrzeń. Dla poruszających się po mieście zalecane dwa metry odległości nie były czymś nowym. Utrzymywanie dystansu mieli już we krwi.
Oczywiście nie można powiedzieć, że Szwedzi swoją niechęcią do kontaktu chcą pokazać arogancję czy wrogość do innych. Większość jest bardzo uprzejma, uśmiechnięta, ale raczej małomówna i niezbyt przystępna. Ciekawym spostrzeżeniem jest także sposób proszenia znajomych o pomoc. Za kulturalne i taktowne uznaje się taki typ budowy pytania, który nie będzie narzucał twierdzącej odpowiedzi. Pytanie powinno się postawić tak, aby druga strona bez skrępowania mogła odmówić.
Szwedzkie „w sam raz”
Z indywidualizmem powiązany jest tak zwany mały dystans władzy. W kontekście szwedzkiego społeczeństwa oznacza to, że nie występuje poczucie potrzeby wywyższania się. Można powiedzieć, że zamożne osoby nie korzystają z faktu posiadania zasobnego portfela. Majętni obywatele z reguły nie afiszują się swoim bogactwem, mieszkają w typowych domach, mają samochody, jakimi porusza się większość społeczeństwa. Zwyczajnie nie czują potrzeby obnoszenia się swoim dostatkiem.
Z małym dystansem władzy związane są nie tylko kwestie finansowe, ale także kontakty międzyludzkie. W relacjach zawodowych czy życiu codziennym Szwedzi zwracają się do siebie głównie po imieniu, raczej unikając zwrotów grzecznościowych Pan/Pani, nawet w stosunku do osób starszych czy przełożonych, co podkreśla stopień równości. Całe społeczeństwo żyje na podobnym poziomie w wielu aspektach i wyznaje zasadę lagom („akurat”, „nie za dużo, nie za mało”). Nie lubią wyróżniać się z tłumu, wolą nie rzucać się w oczy, zazwyczaj są skromni, prowadzą umiarkowany styl życia.
Lekcje równości
Nieodłącznym elementem szwedzkiej tożsamości są także równość i tolerancja. Od wielu lat dąży się wyrównywania szans, zmniejszania różnic, zarówno między mężczyznami a kobietami, ale także osobami biednymi a bardziej zamożnymi, żyjącymi na wsiach i w małych miastach a tymi mieszkającymi w Malmö czy Sztokholmie. Tematykę równości poruszyły także dwa pytania w ramach przytaczanego wcześniej badania WVS. W jednym z nich ze stwierdzeniem „kiedy jest niewiele możliwości do pracy, mężczyźni powinni mieć do niej większe prawo niż kobiety” zgodziło się zaledwie 3% ankietowanych Szwedów. Postawionej tezie zdecydowanie sprzeciwiło się 93,5% respondentów. Od najmłodszych lat życia dziecka nauka tolerancji i równości jest obecna w różnego rodzaju treściach edukacyjnych. W ankiecie WVS 92% respondentów uznało, że uczenie dzieci tolerancji jest kluczowe. Szwecja wśród najmłodszych obywateli ma kształtować postawę szacunku do wszystkich, bez względu na płeć, pochodzenie, orientację seksualną czy wykonywany zawód.
Życiowa równowaga
Szwedzka codzienność i styl życia to również aspekty, na podstawie których można opisywać obywateli tego kraju. To książkowy przykład społeczeństwa pobłażliwego i kobiecego. Duży nacisk kładzie się na czas wolny, ważne jest zaspokajanie własnych pragnień. Zawsze mają to na uwadze, stanowi to część ich życia i tożsamości. Posiadają pozytywne nastawienie do życia, są w większości optymistami. Występuje niewielki podział na role, wszystko opiera się na solidarności, współpracy, jakości życia. Szwedzi dbają o zdrowie i funkcjonują na zasadzie balansu życiowego – tu również można posłużyć się wcześniej przytoczonym słowem „lagom” – jest czas na pracę (ale nie można się przepracowywać) i jest też czas dla rodziny, przyjaciół czy na aktywności fizyczne na świeżym powietrzu.
Szczęśliwy jak Szwed?
Szwecja to, według rankingu World Happiness Report 2023, 6. najszczęśliwszy kraj na świecie. Kolektywizm państwowy, indywidualizm, wolność jednostki, szerokie możliwości i duża innowacyjność oparta na prostych rozwiązaniach to podstawy, dzięki którym obywatele tak dobrze oceniają własny kraj i sposób jego funkcjonowania. Państwo znajdujące się tak blisko Polski, po drugiej stronie Morza Bałtyckiego, a za sprawą połączeń wodnych i lotniczych szeroko dostępne. Prawdopodobnie niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, jak wygląda ich mentalność i szwedzkie – lub szerzej – skandynawskie podejście do życia. Szwecja – tak bliska, a tak bardzo różna od Polski.
Fot. nagłówka: CAR GIRL | Unsplash
O autorze
Absolwent Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych I stopnia w Gdańsku, student tego samego kierunku na II stopniu, a także student filologii szwedzkiej. Czas lockdownu zmotywował go do angażowania się w nowe projekty. W taki sposób znalazł się w mediach studenckich, gdzie współtworzył programy na żywo, przeprowadzał wywiady, przygotowywał audycję we współpracy z gdańskim oddziałem GUS. Doświadczenia dziennikarskie w formie warsztatowej zdobywał na takich projektach jak: Stan Młodych, Dziennikarze na rzecz globalnych wyzwań czy Młoda Redakcja. Wolny czas poświęca na sport, odkrywanie nowej muzyki czy czytanie książek.