Czym jest inteligentny kontrakt?
Smart contract to samorealizujący się kontrakt, w którym warunki umowy między kupującym a sprzedającym są bezpośrednio zapisane w liniach kodu. Kod i zawarte w nim umowy istnieją w rozproszonej, zdecentralizowanej sieci blockchain. Inteligentne kontrakty pozwalają na zawieranie zaufanych transakcji i umów pomiędzy rozproszonymi, anonimowymi stronami bez potrzeby istnienia centralnego organu, systemu prawnego lub zewnętrznego mechanizmu egzekwowania prawa. Chociaż technologia blockchain jest postrzegana przede wszystkim jako podstawa bitcoina, rozwinęła się ona daleko poza wirtualną walutę.
Cechy smart contract
Samowykonalność
Kod inteligentnego kontraktu jest sterowany logicznie i odblokowuje wartość lub dostęp, gdy spełniony jest wcześniej uzgodniony warunek. Istnieje kilka kroków zaangażowanych w tworzenie inteligentnych systemów opartych na blockchainie – począwszy od identyfikacji umowy, zdefiniowania warunków ustawień, skryptowania logiki biznesowej, szyfrowania, wykonania i przetwarzania na wyzwalaczach zdarzeń, a skończywszy na aktualizacji stanu sieci. W ten sposób zobowiązania do wykonania umowy są zapisywane w kodzie przy użyciu ścisłego i formalnego języka programowania, a następnie są wykonywane przez członków sieci opartej na blockchainie. Gdy inteligentny kontrakt zostanie uruchomiony poprzez transakcję jednej ze stron, sam inteligentny kontrakt działa jako agent stron, który jest zastępowany, aby pomóc stronom w ich porozumieniu.
Samoweryfikacja
Kontrakty mogą kontrolować się samodzielnie. W odpowiedzi na naruszenie, umowy te mogą nałożyć sankcje na stronę naruszającą warunki. Metody weryfikacji formalnej opierają się na metodach formalnych (metody matematyczne), natomiast metody poprawności programowania opierają się na zapewnieniu poprawności programowania jako kodu, co oznacza, że program działa bez wchodzenia w pętlę i daje poprawne wyjścia dla poprawnych wejść. Na przykład: inteligentne kontrakty mogą wydawać zwrot pieniędzy automatycznie, jeśli sprzedawca nie dostarczy na wcześniej uzgodnionym harmonogramie.
Koncepcja inteligentnych kontraktów w systemach rozproszonej księgi rachunkowej została uznana za bezpieczny sposób egzekwowania umów pomiędzy uczestniczącymi stronami. W przeciwieństwie do umów prawnych, kod osadzony w inteligentnych kontraktach daje wyraźne instrukcje, jak osiągnąć zgodność. Zapewnienie poprawności kodów wykonywalnych jest ważnym, wymagającym zadaniem – incydenty mogą prowadzić do ogromnych strat finansowych z powodu błędów, naruszeń i wad w inteligentnych kontraktach.
18 czerwca, atakujący zdołał wyprowadzić ponad 3,6 mln ETH do „dziecka DAO”, które ma taką samą strukturę jak „The DAO”. Cena ETH spadła z ponad 20$ do poniżej 13$. Kilka osób podjęło próby podzielenia organizacji, aby zapobiec przejęciu większej ilości ETH, ale nie udało im się zebrać niezbędnych głosów w tak krótkim czasie.
We wrześniu 2017 roku w Ethereum zaatakowano portfel wielopodpisowy „Parity”, co spowodowało defraudację ponad 150 000 ETH (około 30 milionów dolarów). W kwietniu 2018 roku z powodu ataku BEC skradziono około 900 milionów dolarów.
Tamper-Proof
Inteligentne kontrakty są odporne na manipulacje tylko w tym sensie, że są nie do złamania, gdy istnieje wystarczające zaufanie między dwoma lub więcej stronami. Proces tworzenia inteligentnego kontraktu może być zautomatyzowany, ale to wciąż od człowieka zależy, czy kontrakt został stworzony prawidłowo.
Wiele osób uważa, że inteligentne kontrakty to takie, które są wdrażane na blockchainie i działają autonomicznie, wymagając niewielkiej lub żadnej interwencji człowieka. Nie jest to jednak prawdą, ponieważ wiele z nich może być napisanych i wykonanych poza łańcuchem – są zatwierdzane przez publiczne blockchainy.
Nie ma wielu przepisów prawnych, które zostały ustalone przez sądy w kwestii smart contract. Ten brak precedensu utrudnia inżynierom tworzenie inteligentnych kontraktów bez tarć, jeśli nie są pewni, jak postępować.
Historia smart contract
Inteligentne kontrakty po raz pierwszy zostały zaproponowane w 1994 roku przez Nicka Szabo – amerykańskiego informatyka, który wynalazł wirtualną walutę o nazwie „Bit Gold”.
Szabo zdefiniował inteligentne kontrakty jako komputerowe protokoły transakcji, które realizują warunki umowy. Chciał on rozszerzyć funkcjonalność elektronicznych metod transakcji, takich jak POS (point of sale), na sferę cyfrową. W swoich badaniach proponował również wykonanie kontraktu dla aktywów syntetycznych. Szabo pisał: „Nowe papiery wartościowe powstają poprzez połączenie obligacji i opcji i kontraktów terminowych na wiele różnych sposobów. Bardzo skomplikowane struktury terminowe płatności mogą być teraz wbudowane w standaryzowane kontrakty i być przedmiotem obrotu przy niskich kosztach transakcyjnych, dzięki komputerowej analizie tych złożonych struktur terminowych”.
W swoim artykule Szabo opisał automaty do sprzedaży jako „prymitywnego przodka inteligentnych umów”, ponieważ otrzymują one płatności i dystrybuują towary bez interwencji osób trzecich. Postawił hipotezę, że ulepszenia w sprzęcie komputerowym i oprogramowaniu pozwolą inteligentnym kontraktom obsługiwać bardziej złożone transakcje dla różnych cyfrowo kontrolowanych interesów majątkowych. Jednak technologia potrzebowałaby ponad dekady, aby dogonić najbardziej podstawowe pomysły pana Szabo.
W 2008 roku Apple wypuściło pierwszego iPhone’a, Google wydało przeglądarkę internetową Chrome, a Satoshi Nakamoto zaproponował cyfrową walutę o nazwie Bitcoin. Bitcoin nie był pierwszą próbą stworzenia cyfrowej waluty, ale był pierwszym sukcesem kryptowalutowym, ponieważ pozwolił użytkownikom na przeprowadzanie transakcji peer-to-peer, które były zabezpieczone przez księgę przechowywaną w zdecentralizowanej sieci komputerów znanej jako blockchain. Zamiast polegać na stronach trzecich w celu uwierzytelnienia transakcji, Bitcoin wykorzystał kod hostowany na blockchainie do autonomicznego zarządzania transferami aktywów. Ze względu na podobieństwo transakcji kryptowalutowych do technologii, którą Szabo wymyślił w 1996 roku, fragmenty kodu używane do zarządzania transferami w ramach sieci blockchain są powszechnie określane jako „inteligentne kontrakty”.
W ciągu 28 lat od wprowadzenia przez Szabo idei inteligentnych kontraktów, telefony stały się bardziej wszechobecne, media społecznościowe i zakupy online zastąpiły wyszukiwanie jako główną atrakcję Internetu, a technologia blockchain osiągnęła powszechną akceptację. Chociaż postęp technologiczny i zmiany kulturowe zwiększyły zależność użytkowników od transakcji cyfrowych, inteligentne kontrakty nadal są traktowane na równi z cyfrowymi automatami używanymi do wymiany aktywów blockchain.
Rządy powoli włączają blockchain do swoich przepisów dotyczących prowadzenia rejestrów, co znacznie ograniczyło aktywa, które inteligentne kontrakty są w stanie kontrolować. Zastawy, obligacje i prawa własności, którymi według Szabo mają zarządzać inteligentne kontrakty, są wysoce uregulowanymi zabezpieczeniami, które mają ścisłe procedury tworzenia i rejestrowania. Upoważnienie inteligentnych kontraktów do tworzenia i zarządzania tymi zabezpieczeniami wymagałoby znaczących działań legislacyjnych i regulacyjnych. W grudniu 2017 roku Białoruś stała się pierwszym w historii krajem, który zalegalizował smart kontrakty.
Białoruś stała się pierwszym krajem, który zrobił to na poziomie krajowym. Dzięki rozporządzeniu podpisanemu przez głowę państwa Białoruś stała się pierwszym krajem, który dał światu absolutnie nowy rodzaj umowy. Być może jutro zrobi to jakiś inny kraj. Może jakiś inny kraj przyjmie lepsze rozporządzenie niż nasze, ale czy ktoś pamięta drugiego człowieka w kosmosie? Imię pierwszego nigdy nie zostanie zapomniane.
Denis Aleinikov
Jak działają inteligentne kontrakty?
Początkowa faza jest identyczna, jak w przypadku tradycyjnych umów – najpierw strony umowy powinny ustalić założenia. Po sfinalizowaniu warunków umowy, są one tłumaczone na kod programistyczny. Zasadniczo kod reprezentuje szereg różnych stwierdzeń warunkowych, które opisują możliwe scenariusze przyszłej transakcji. Po utworzeniu kodu jest on przechowywany w sieci blockchain i replikowany wśród wszystkich uczestników. Dla prawidłowego działania, kod jest uruchamiany i wykonywany przez wszystkie komputery w sieci. Jeśli warunek umowy jest spełniony i zweryfikowany przez uczestników sieci blockchain, wówczas odpowiednia transakcja jest wykonywana.
Zalety
Szybkość, wydajność i dokładność
Inteligentne kontrakty są cyfrowe i zautomatyzowane – nie ma konieczności poświęcania czasu na uzgadnianie błędów, które często wynikają z ręcznego wypełniania dokumentów.
Zaufanie i przejrzystość
Zaszyfrowane treści są współdzielone przez wszystkie strony umowy – nie ma potrzeby kwestionowania, czy informacje zostały zmienione dla osobistych korzyści.
Bezpieczeństwo
Zapisy transakcji blockchain są zaszyfrowane, co czyni je bardzo trudnymi do przejęcia. Ponadto każdy zapis jest połączony z poprzednim i kolejnym zapisem na rozproszonej strukturze – hakerzy musieliby zmodyfikować cały łańcuch, aby zmienić pojedynczy szyfr.
Ekonomiczność
W przeciwieństwie do umów papierowych, inteligentne kontrakty są wysoce opłacalne ze względu na zmniejszoną zależność od pośredników i łatwość przechowywania.
Czy inteligentne kontrakty zastąpią prawników?
Powszechnie uważa się, że chociaż inteligentne kontrakty mają charakter samowykonalny, nie zastąpią prawników; jednakże drastycznie zmienią sposób funkcjonowania branży prawnej. Dzięki zastosowaniu inteligentnych kontraktów, juryści nie muszą martwić się o sprawy techniczne. Kontrakty uwalniają prawników od zadań administracyjnych i pozwalają im skupić się bardziej na strategiach operacyjnych, ocenie wykonalności zadań oraz wynegocjowaniu korzystnej umowy. Z powodu zmniejszonej interwencji, struktura opłat różnych firm prawniczych może ulec zmianie. Wcielając w życie smart contracts na pełną skalę, branża prawnicza mogłaby pobierać opłaty tylko za swoje rozwiązania strategiczne.
Zastosowania smart contracts
Prawo własności intelektualnej
Wraz ze wzrostem digitalizacji wzrosła liczba kradzieży własności intelektualnej, co wpływa na spadek źródeł utrzymania autorów, artystów oraz wynalazców. Inteligentne kontrakty oparte na Blockchainie w swojej funkcjonalności wykorzystują non-fungible token (NFT). Technologia ta pozwala użytkownikom przesyłać i rejestrować swoje prace wraz ze znacznikami czasu na publicznej księdze. Stwarza to niepodważalny dowód własności.
Prawo własności
Sektor nieruchomości jest stosunkowo mniej zorganizowany i aktualnie zależy w głównej mierze od pośredników. Właściciel nieruchomości może wykorzystać architekturę blockchain, aby uprościć tę procedurę i zarejestrować swoje nieruchomości w księdze publicznej. Dodatkowo, dzięki smart contracts, można sprzedawać swoje nieruchomości w przejrzysty i niezmienny sposób – tak, aby petent mógł zaoszczędzić na kosztach transakcyjnych.
Łańcuch dowodowy (Chain of Custody)
Jest to proces obsługi materiału dowodowego od uzyskania dowodu do przedstawienia go w sądzie. W tych ramach czasowych dowody są obsługiwane przez wiele osób i mogą zostać zmanipulowane. Wykorzystanie technologii blockchain pozwala użytkownikom na monitorowanie dowodów w czasie rzeczywistym. Dzieje się tak poprzez generowanie i śledzenie unikalnego tokena dowodowego dla każdego elementu danych zgromadzonych. Tworzy to poziom przejrzystości i integralności danych.
Podpisy elektroniczne i notarialne
Współcześnie podpisy elektroniczne przyspieszają proces zatwierdzania dokumentów. Inteligentne kontrakty oparte na blockchainie zmniejszają koszty związane z e-podpisami do ułamka pierwotnego kosztu. Sprawia to, że proces notarialny jest bardziej godny zaufania. Wszystko to dzięki uwierzytelnianiu dokumentów i weryfikacji podpisu za pomocą znaczników czasu i haseł.
Źródła:
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/deals/smart-contract/
An Introduction to Smart Contracts and Their Potential and Inherent Limitations
https://ethereum.org/en/developers/docs/smart-contracts/
O autorze
Studentka administracji na Uniwersytecie Warszawskim. Stara się wydłużyć dobę do 48 godzin. Entuzjastka picia kawy. Interesuje się prawem rynków kapitałowych oraz nowymi technologiami. W wolnym czasie robi zdjęcia oraz organizuje city breaks.