Błędy w podręcznikach szkolnych spotykają się z natychmiastową reakcją opinii publicznej. Przede wszystkim takie pomyłki wywołują duże zainteresowanie i oburzenie w mediach społecznościowych. Użytkownicy platformy X oraz Facebooka zamieścili wpisy związane z podręcznikiem do języka polskiego dla szkół średnich. Głównym tematem stała się „Rota” Marii Konopnickiej. Czytelnicy zwrócili uwagę na pomyłkę w przypisie oraz zamianę słowa „Niemiec” na „Krzyżak”. Czy wpływa to na odbiór dziedzictwa kulturowego?
„Rota” Marii Konopnickiej
Utwór Marii Konopnickiej jest jednym z najważniejszych wierszy patriotycznych w polskiej literaturze. „Rota” była wyrazem sprzeciwu wobec germanizacji na ziemiach polskich w zaborze pruskim. Rządzący wprowadzili zakaz posługiwania się ojczystym językiem m.in. w szkołach. Utwór miał dodawać otuchy w tych trudnych dla Polaków czasach. Wiersz wyraża silne przywiązanie do ojczyzny i języka polskiego. Pokazuje, że prawdziwi Polacy nigdy nie wyrzekną się swojej tożsamości narodowej, bez względu na wszystko. Tekst jest podniosły, emocjonalny, a mocny język sprawia, że trafia do serca i umysłu czytelnika. „Rota” do dzisiaj zachowała swój uniwersalny przekaz. Obrona tożsamości i niezależności jest niezwykle ważna dla Polaków, którzy przez wiele lat walczyli o wolność pod rządami zaborców.
fot. Maria Konopnicka, Wikimedia Commons
Nieścisłości w podręczniku
W podręczniku „Oblicza epok 2.2” z 2020 roku pojawiła się zmiana, która zszokowała czytelników. Odbiorcy zwrócili uwagę na słowo „Krzyżak”, którego nie dostrzeżemy w oryginalnym rękopisie. Wszyscy znamy słowa – „Nie będzie niemiec pluł nam w twarz”. Zastąpienie go inną wersją jest dosyć dziwnym zabiegiem. Zmiana wpływa na kontekst historyczny utworu i jego interpretację. Konopnicka napisała utwór podczas zaborów, kiedy Polska była pod kontrolą Prus. Dotyczyło to tematu germanizacji i obrony tożsamości narodowej. Słowo „Krzyżak” natomiast kojarzy się z epoką średniowiecza i z dawnym zakonem. Może to wprowadzać w błąd, ponieważ zmienia to cel i znaczenie wiersza oraz przenosi w inne ramy czasowe. Pomyłka zmienia także wydźwięk wiersza i sprawia, że można źle zrozumieć intencje autorki. Osoba odpowiedzialna za zmiany powinna zadbać, aby oryginał brzmiał autentycznie, a wprowadzane zmiany były uzasadnione i nie wpływały na istotę dzieła.
Błędna data
Kolejnym aspektem, na który zwrócono uwagę, była błędnie zapisana data w przypisie. Widnieje informacja, że tekst rękopisu pochodzi z 1904 roku, a utwór Konopnickiej został napisany i opublikowany w Gazecie Cieszyńskiej w 1908 roku. Pomyłka w dacie także może mieć wpływ na interpretację tekstu i wprowadzać nieporozumienia. Podręczniki zazwyczaj zawierają dokładne informacje, dlatego uczniowie mogą nie zdawać sobie sprawy z takiej pomyłki. Błąd może także wpływać na jakość książki i brak zaufania do jej treści ze strony odbiorców.
fot. Pieśń „Rota” na podstawie śpiewnika Feliksa Nowowiejskiego „Nowy śpiewnik polski : na chór mieszany” z 1924 roku (s. 9–10), Wikimedia Commons
Reakcja w mediach
W social mediach pojawiły się różnego rodzaju reakcje odnośnie tematu. Internauci na platformie X szczególnie zauważyli i wstawili zdjęcia porównujące „Rotę” Konopnickiej z wersją, którą umieszczono w podręczniku. Niektórzy wskazywali na polityczne tło zamiany słowa i ideologiczne naciski na treści edukacyjne. Inni podkreślali, że takie zmiany wpływają na sposób interpretowania historii. Internetowe społeczności w dużym stopniu stanowią część współczesnej kultury. Ludzie na forum poruszają ważne tematy i stoją na straży rzetelności, która jest niezwykle istotna. Pojawiły się m.in. takie opinie:
To nie brzmiało nieco inaczej? – @WarNewsPL
Rozumiecie to… NIE BĘDZIE NIEMIEC PLUŁ NAM W TWARZ […] – @jachcy
Proszę państwa jak ktoś z Was uczył się „Roty” to wyglądała? Tak jak przedstawiona poniżej w podręczniku do języka polskiego? Może znajdziecie różnice? „NIE BĘDZIE NIEMIEC PLUŁ NAM W TWARZ NI DZIECI NAM GERMANIŁ.” PS. Mam nadzieję, że wszystko wróci do swojego poprzedniego stanu nim moja córka pójdzie do szkoły bo nie ręczę za siebie jak ktoś skrzywdzi ją obniżeniem oceny za wersję prawidłową! – @EwkaP39
fot. @BarbaraTrabins1, Platforma X
Sytuacja pokazuje, jak zmiany w podręcznikach mogą wpływać na to, w jaki sposób młodzi ludzie kształtują swoją świadomość i postrzegają historię kraju. Książki są bardzo ważnym źródłem wiedzy i stanowią fundament procesu nauczania. To jak są napisane i jakie zawierają informacje, ma wpływ na sposób myślenia i postrzeganie świata przez uczniów. Błędy mogą zniekształcać obraz przeszłości i wpływać na błędne wyobrażenie rzeczywistości. Ważna jest dbałość o poprawność i rzetelność wydawanych książek edukacyjnych.
fot. nagłówka: Pixabay
O autorze
Studentka Edytorstwa na Uniwersytecie Opolskim. W wolnym czasie czyta książki. Miłośniczka kotów, badmintona i gier planszowych.