Europa Środkowa to region, na który stosunkowo rzadko spoglądamy. W temacie gospodarki mamy tendencję do porównywania się albo do bogatych krajów Europy Zachodniej albo do biedniejszych krajów na wschód od Polski. Zbyt często umyka nam jednak perspektywa państw środkowej części naszego kontynentu leżących na południe i północ od naszego kraju. Z uwagi na fakt, że Polska jest jednym z lepiej rozwiniętych państw byłego bloku wschodniego, o czym pisałem już wcześniej w artykule Trzy wielkie osiągnięcia III Rzeczpospolitej, do analizy porównawczej wybrałem jedynie najbogatsze kraje naszego regionu – Czechy, Słowenię i Estonię.
Human Capital Index
Na początku weźmy pod uwagę stosunkowo rzadko przywoływane wskaźniki Human Capital Index i Human Development Index. Ten pierwszy punktuje między innymi: poziom śmiertelności dzieci do 5. roku życia, szanse przeżycia do 60. roku życia, przeciętny czas nauki w szkole do lat 18 oraz wyniki testów edukacyjnych, takich jak chociażby PISA. Można powiedzieć, że wskaźnik kapitału społecznego mówi nam o tym, jaki istnieje procent szans na wykorzystanie w pełni naszego potencjału pod różnymi względami.
Według najnowszych danych z 2020 roku Polska zajmuje 23 miejsce na 174 uwzględnionych państw świata i wyprzedza takie kraje jak Niemcy, Austria czy nawet Stany Zjednoczone. Wskaźnik kapitału społecznego naszego kraju wynosi 75,3% i wzrósł w porównaniu do 2010 roku aż o 5 punktów procentowych, co jest według Banku Światowego jedną z najwyższych dynamik w Europie! Dla porównania, w Estonii wskaźnik wzrósł z 72,5% do 77,7%, a w Czechach 72,7% do 75%. W ten sposób Estonia zajęła wysokie 12. miejsce na świecie. Z kolei w Słowenii wzrost wyniósł zaledwie 2,5 punktu procentowego – z 75% do 77,5%.
Human Development Index
Innym ważnym miernikiem jest indeks rozwoju społecznego HDI, który bierze pod uwagę m.in. przewidywaną długość życia po narodzinach, przewidywaną długość nauki w szkole, PKB na osobę według parytetu siły nabywczej oraz współczynnik nierówności dochodowych GINI. Według danych z 2021 roku Polska zajęła 34. miejsce na 191 krajów świata, mieszcząc się między Bahjranem a Grecją. Czechy zajęły 32. miejsce, Estonia 31. miejsce, a z kolei Słowenia wysokie 23. miejsce, wyprzedzając w ten sposób nawet takie kraje jak Austria, Zjednoczone Emiraty Arabskie czy Francja. Natomiast Polska wypada w statystyce lepiej od większości państw regionu i sytuuje się blisko Włoch, które zajmują 30. miejsce w rankingu. Co istotne, wzrost wskaźnika HDI w Polsce był jednym z najwyższych w naszym okręgu i wynosił średnio 0,37% rocznie od 2010 roku.
.svg){kind=link}
PKB na osobę
Jednym z podstawowych wskaźników używanych do mierzenia poziomu bogactwa narodów jest produkt krajowy brutto. PKB definiowany jest jako wartość finalnych dóbr i usług wyprodukowanych w ciągu roku na terenie danego kraju. Jeśli podzielimy PKB przez liczbę mieszkańców, to otrzymamy wartość mienia, jaką w ciągu roku wytwarza przeciętny obywatel. Mimo, że nie jest to idealny miernik zamożności konkretnych państw (podatność na manipulację w wyniku inflacji i brak uwzględniania wpływu działalności gospodarczej na środowisko), to odzwierciedla w dużym stopniu jakość życia statystycznego mieszkańca.
Jak widać na powyższym wykresie, najszybciej spośród analizowanych państw rozwijała się Estonia, która startowała na początku lat 2000. z poziomu Polski, a dzisiaj stoi na poziomie najbogatszej w naszym regionie Słowenii. Słoweńskie PKB na osobę jest praktycznie równe hiszpańskiemu i jest niewiele mniejsze niż wartość na statystycznego mieszkańca Włoch. Z kolei Polska startowała z najniższej pozycji wśród przedstawionych krajów i była jednym z najbiedniejszych państw byłego bloku komunistycznego. Jednak dzięki szybkiemu tempu rozwoju gospodarczego nasz kraj mieści się dzisiaj na średnim poziomie państw, które weszły do Unii Europejskiej po 2004 roku.
PKB na osobę według parytetu siły nabywczej
Miernik na osobę według parytetu siły nabywczej jest wskaźnikiem opartym ku PKB na osobę, jednak bierze pod uwagę różnice cen między krajami. Wartość dóbr jest mierzona tutaj w tzw. dolarach międzynarodowych, czyli sztucznej jednostce walutowej.
W przypadku uwzględnienia różnic w cenach, zmiany między najbogatszymi krajami Europy Środkowej nie są wielkie i z biegiem czasu się zmniejszają. Jeszcze na początku lat 90. PKB na mieszkańca Polski według parytetu siły nabywczej wynosił zaledwie połowę poziomu przypadającego na przeciętnego Czecha, natomiast dzisiaj jest to już prawie 94%. Oznacza to, że Polska rozwijała się szybciej niż nie tylko kraje Europy Zachodniej, ale również wypadała świetnie na tle innych państw byłego bloku socjalistycznego. Perspektywy rozwoju naszego kraju są według Międzynarodowego Funduszu Walutowego na tyle dobre, że do 2028 roku przeciętny Polak będzie prawie tak samo bogaty jak Hiszpan.
Inne wskaźniki jakości życia
Oprócz klasycznych ekonomicznych wskaźników mamy do dyspozycji również inne dane, które – analizowane bardzo dokładnie – pokazują nam poziom życia statystycznego mieszkańca danego kraju. Są to między innymi: przewidywana długość życia, stopa bezrobocia, współczynnik nierówności dochodowych GINI czy śmiertelność niemowląt poniżej 5. roku życia na 1000 urodzeń. Z ekonomicznych danych mamy jeszcze do dyspozycji: PKB na przeciętnego pracownika (wydajność pracy) oraz PKB na osobę według cen z 2015 rok i 2017 roku. W ten sposób wartość dóbr i usług mierzymy według poziomu cen sprzed kilku lat, co pozwala nam ograniczyć wpływ inflacji na wartość produkcji i pokazuje realny wzrost liczby wytwarzanego wolumenu dóbr.
Źródła:
Obserwator finansowy, Inwestycje więcej niż długoterminowe [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank, HCI 2010 to HCI 2020 Comparison [data dostępu: 09.03.2024]
United Nations Development Programme, The 2021/2022 Human Development Report, p. 24 [data dostępu: 09.03.2024]
Wikipedia, List of countries by Human Development Index [data dostępu: 09.03.2024]
Wikimedia Commons, Countries by Human Development Index [data dostępu: 09.03.2024]
.svg?uselang=pl){kind=link}
The World Bank Data, GDP per capita (current $) [data dostępu: 09.03.2024]
International Monetary Fund, GDP per capita, current prices [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, GDP per capita, PPP (current international $) [data dostępu: 09.03.2024]
International Monetary Fund, GDP per capita (Purchasing power parity) [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, Life expectancy at birth, total (years) [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, Unemployment, total (% of total labor force) [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, Gini index [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, Mortality rate, under-5 (per 1000 live births) [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, GDP per person employed (constant 2017 PPP $) [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, GDP per capita (constant 2015 US$) [data dostępu: 09.03.2024]
The World Bank Data, GDP per capita, PPP (constant 2017 international $) [data dostępu: 09.03.2024]
Gazeta Kongresy, Trzy wielkie osiągnięcia III Rzeczpospolitej [data dostępu: 09.03.2024]
Fot. nagłówka: Pixabay
O autorze
Student dziennikarstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego i członek Rady ds. Równego Traktowania przy prezydencie Krakowa. W przeszłości radny Młodzieżowej Rady Krakowa. Laureat VIII i IX Olimpiady Wiedzy o Mediach. Na co dzień interesuje się zagadnieniami z zakresu geopolityki, geografii społeczno-gospodarczej oraz historii.