Czy pieniądze można prać? – problematyka anti-money laundering

Czym jest pranie pieniędzy?

Pranie pieniędzy to proces, w którym dochody z działalności przestępczej (korupcja, handel narkotykami, manipulacja rynkowa, oszustwo, uchylanie się od płacenia podatków) są ukrywane w celu ukrycia ich nielegalnego pochodzenia, aby mogły być wykorzystane w legalnej gospodarce. Pranie pieniędzy może odbywać się na wiele sposobów: poprzez deponowanie niewielkich kwot pieniężnych na niepozornych rachunkach bankowych; poprzez zakup i odsprzedaż luksusowych przedmiotów; poprzez serię skomplikowanych międzynarodowych transakcji finansowych. Zwłaszcza w biznesie międzynarodowym istnieje ryzyko, że firmy nie przestrzegają przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy ustalonych przez rząd. Przeprowadzenie badania due diligence w stosunku do partnerów, dostawców, ale także klientów jest zatem niezbędne.

Prawo wobec prania pieniędzy:

Financial Action Task Force (FATF) – FATF jest międzyrządowym organem, którego celem jest rozwój i promocja krajowej i międzynarodowej polityki zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu;
Konwencja Wiedeńska: Konwencja ONZ o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi z 19 grudnia 1988 r. i jej status;
Konwencja z Palermo: Konwencja ONZ przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 15 listopada 2001 r. i jej status;
Konwencja z Meridy: Konwencja ONZ przeciwko korupcji z 14 grudnia 2005 r. i jej status;
Konwencja Warszawska: Konwencja Rady Europy o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu i konfiskacie dochodów z przestępstwa oraz o finansowaniu terroryzmu, z 16 maja 2005 r. i jej status;
Konwencja Strasburska: Konwencja o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu i konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa, sporządzona 8 listopada 1990 r.;
Dyrektywa 2005/60/WE: dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
Guidance Paper on Anti Money Laundering and Combating the Financing of Terrorism (2004 r.);
Standardy Wolfsberg – Zasady i oświadczenia AML.

Grupa Egmont Jednostek Wywiadu Finansowego

Grupa Egmont została stworzona w celu poprawy komunikacji, wymiany informacji i koordynacji szkoleń wśród członków Financial Intelligence Units. Jej celem jest stworzenie forum dla członkowskich JWF w celu zwiększenia wsparcia dla ich rządów w walce z praniem pieniędzy, finansowaniem terroryzmu i innymi przestępstwami finansowymi. Grupa wspiera swoich członków, pomagając im w rozszerzeniu i usystematyzowaniu wymiany informacji i danych wywiadu finansowego, zwiększeniu wiedzy fachowej i możliwości personelu oraz umożliwieniu bezpiecznej wzajemnej komunikacji. Organizacja wspiera również wysiłki innych międzynarodowych podmiotów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i zwalczania finansowania terroryzmu (AML/CFT), w tym Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Rozpoczęła działalność w 1995 roku jako niewielka liczba agencji krajowych, określanych wówczas jako jednostki ujawniania informacji finansowych, poszukujących sposobów współpracy między sobą.

Międzynarodowe Stowarzyszenie Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego (IAIS)

Jest to dobrowolna organizacja członkowska zrzeszająca organy nadzoru i regulacji ubezpieczeniowych z ponad 200 jurysdykcji, stanowiących 97% światowych składek ubezpieczeniowych. To globalny organ ustalającym standardy, odpowiedzialny za opracowywanie i pomoc we wdrażaniu zasad, standardów oraz wytycznych, materiałów pomocniczych dotyczących nadzoru nad sektorem ubezpieczeń. Misją IAIS jest promowanie skutecznego i spójnego w skali globalnej nadzoru nad branżą ubezpieczeniową w celu rozwoju i utrzymania sprawiedliwych, bezpiecznych i stabilnych rynków ubezpieczeniowych dla dobra wraz z ochroną ubezpieczających; oraz przyczynianie się do globalnej stabilności finansowej.

Wolfsberg Principles

Jest stowarzyszeniem trzynastu światowych banków, którego celem jest opracowanie ram i wskazówek dotyczących zarządzania ryzykiem przestępstw finansowych, w szczególności w odniesieniu do polityki Know Your Customer, Anti-Money Laundering i Counter Terrorist Financing.

Grupa zebrała się w 2000 roku w zamku Wolfsberg w północno-wschodniej Szwajcarii, w towarzystwie przedstawicieli Transparency International, w tym Stanleya Morrisa, oraz profesora Marka Pietha z Uniwersytetu w Bazylei, aby pracować nad opracowaniem wytycznych dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy dla bankowości prywatnej. Zasady przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) dla bankowości prywatnej z Wolfsberg zostały następnie opublikowane w październiku 2000 roku, zrewidowane w maju 2002 roku i ponownie w czerwcu 2012 roku.

Bazylejski Indeks AML

Celem Bazylejskiego Indeksu AML jest zapewnienie całościowego obrazu prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (ML/TF). Ryzyko jest definiowane jako podatność jurysdykcji na ML/TF oraz jej zdolność do przeciwdziałania temu zjawisku. Nie jest on przeznaczony do mierzenia rzeczywistej kwoty działalności ML/TF w danej jurysdykcji.

Basel AML Index Expert Edition jest bezpłatny dla niemal wszystkich organizacji spoza sektora prywatnego, a także dla dziennikarzy. Obejmuje on 18 wskaźników ryzyka prania pieniędzy pochodzących z publicznie dostępnych źródeł, takich jak raporty FAFT, Indeks Bezpieczeństwa Finansowego i Indeks Percepcji Korupcji. Pulpit nawigacyjny z rankingiem krajów, z funkcją wyszukiwania i filtrami dla regionu i poziomu dochodów, jest łatwym w użyciu narzędziem pozwalającym zrozumieć, jak dany kraj radzi sobie w obszarach polityki istotnych dla skutecznego przeciwdziałania ryzyku ML/TF. Podkreśla również aktualne sankcje lub powiązane listy, takie jak czarna i szara lista FATF oraz unijne/ brytyjskie listy jurysdykcji wysokiego ryzyka. Wreszcie, pokazuje obszary, w których brakuje danych.
AML Index 2022: 11th Public Edition Ranking money laundering and terrorist financing risks around the world

Największe przypadki grzywien AML

USAA Federal Savings Bank, który prowadzi interesy głównie z członkami i weteranami armii amerykańskiej, jest bankiem o korzeniach sięgających 1900 roku. Mimo to, wspólne dochodzenie prowadzone przez The Office of the Comptroller of the Currency oraz US Treasury’s Financial Crimes Enforcement Network wykazało nieprawidłowości w zakresie AML Compliance. USAA zostało ukarane grzywną w wysokości 140 milionów dolarów, co jest prawdopodobnie najbardziej znaczącą grzywną AML wówczas.

Australijska firma hazardowa Star Entertainment Group nie zdołała powstrzymać incydentów związanych z praniem pieniędzy w jednym ze swoich kasyn o nazwie The Star Sydney. Grupa straciła również licencję na prowadzenie kasyna.

Departament Skarbu USA ogłosił, że firma zajmująca się wymianą kryptowalut Bittrex zgodziła się na proponowane grzywny w związku z naruszeniem przez firmę przepisów AML i sankcji. Po wspólnym dochodzeniu prowadzonym przez Biuro Kontroli Aktywów Zagranicznych (OFAC) i Financial Crimes Enforcement Network (FinCEN), Bittrex rozliczył się z łącznej grzywny w wysokości 53 milionów dolarów. Ten incydent ponownie udowodnił podatność rynku kryptowalut na incydenty związane z praniem pieniędzy.

Brytyjski Financial Conduct Authority stwierdził, że Ghana International Bank nie przeprowadził dodatkowych wymaganych kontroli AML w okresie od stycznia 2012 do grudnia 2016 roku. Ponadto bank świadczył usługi bankowości korespondencyjnej dla kilku kredytodawców, umożliwiając im dostarczanie produktów i usług płatniczych, działając w ten sposób jako bank wszystko, ale w nazwie.

Irlandzki oddział Danske Bank A/S został upomniany i ukarany grzywną przez Centralny Bank Irlandii w związku z zaniedbaniami w zakresie monitorowania transakcji, zwiększonej należytej staranności wobec klienta oraz procedur AML.

Finansowanie terroryzmu

Finansowanie terroryzmu to pozyskiwanie pieniędzy polegające na ich nakłanianiu, gromadzeniu lub przekazywaniu z zamiarem wykorzystania ich do wspierania aktów terrorystycznych, terrorystów lub organizacji terrorystycznych.

Niezależnie od tego, czy należą do dużych organizacji terrorystycznych, które kontrolują terytorium, czy też są członkami małych komórek terrorystycznych, terroryści potrzebują pieniędzy. Ich fundusze mogą pochodzić z legalnych źródeł lub z działalności przestępczej (grabież, wymuszenie, rabunek aktywów gospodarczych i zasobów naturalnych, wykorzystywanie organizacji non-profit, porwania dla okupu, przemyt gotówki). Terroryści potrzebują pieniędzy na broń, podróże, zakwaterowanie oraz na planowanie, szkolenie i przeprowadzanie ataków terrorystycznych. Brak funduszy ogranicza ich zdolność do przygotowania lub przeprowadzenia ataków. Zakłócanie przepływów finansowych i transakcji związanych z terroryzmem oraz zapobieganie im jest zatem jednym z najskuteczniejszych sposobów walki z terroryzmem.

Terroryści stale dostosowują sposób gromadzenia funduszy i miejsca, do których je przenoszą, aby ominąć krajowe zabezpieczenia. Czynniki ułatwiające finansowanie terroryzmu obejmują względną łatwość dostępu do elektronicznych mechanizmów płatności, powszechne stosowanie nowych technologii lub produktów (np. płatności w mediach społecznościowych), anonimowość przy dokonywaniu przelewów finansowych, dostęp do szerokiego zakresu i liczby potencjalnych sponsorów lub sympatyków.

Terroryści korzystają głównie z tradycyjnych metod finansowania, zwłaszcza z finansowania własnego, w celu pozyskania środków finansowych potrzebnych im do podróży na obszary objęte konfliktem. Wyzwaniem dla jurysdykcji jest zidentyfikowanie tych osób ze względu na stosunkowo niskie kwoty finansowania, których potrzebują, oraz szybkość, z jaką mogą je zdobyć. Finansowanie terroryzmu powinno być uznawane za przestępstwo zgodnie z Konwencją ONZ o zwalczaniu finansowania terroryzmu, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w grudniu 1999 r.

Sukces strategii AML/CFT zależy wyłącznie od skoordynowanych wysiłków i płynnej komunikacji między wszystkimi uczestnikami finansowego łańcucha dochodzeniowego i karnego, w tym organami publicznymi (organami regulacyjnymi, organami ścigania, sądownictwem, wyspecjalizowanymi organami zajmującymi się odzyskiwaniem mienia), podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, mediami i sektorem prywatnym. W istocie tylko wtedy, gdy wszystkie te podmioty współpracują ze sobą i prawidłowo oceniają transgraniczny wpływ przestępczości, powstrzymanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu może być skuteczne.

Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (AMLA)

AMLA EU, znany również jako Anti-Money Laundering Authority of the European Union, został utworzony w następstwie zidentyfikowanych słabości w ramach AML-CFT w Unii Europejskiej, stwarzających transgraniczne możliwości dla przestępców korzystających z systemu finansowego UE. AMLA ma być odpowiedzialna za ustanowienie spójnych ram dla organów AML państw członkowskich oraz harmonizację walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu w UE. Nie jest to jednak organ odpowiedzialny za monitorowanie i zwalczanie prania pieniędzy w UE. Pozostaje to jedną z prerogatyw organów krajowych. Niemniej, AMLA monitoruje i wspiera prawidłowe stosowanie rozporządzeń i dyrektyw UE na całym kontynencie.

Utworzenie AMLA zostało oficjalnie ogłoszone 20 lipca 2021 r., poprzez kompleksowy pakiet wniosków legislacyjnych Komisji UE, w celu wzmocnienia przepisów AML-CFT.

Od 2024 roku szacowany roczny budżet AMLA wynosi 16 mln euro, w 2025 roku wzrośnie do 30 mln euro, a w 2026 roku spadnie do 12,8 mln euro.

Źródła:

Fot. nagłówka: ronstik/Shutterstock

Zobacz też:

Co wpływa na specyfikę sądów administracyjnych?

Ustawa incydentalna a kryzys praworządności

Raw Materials Sustainathon – 24 godziny innowacji, które mogą zmienić przemysł

O autorze

Zuzanna Czernicka

Studentka administracji na Uniwersytecie Warszawskim. Stara się wydłużyć dobę do 48 godzin. Entuzjastka picia kawy. Interesuje się prawem rynków kapitałowych oraz nowymi technologiami. W wolnym czasie robi zdjęcia oraz organizuje city breaks.